آندومتریوز از انواع بیماری هایی است که در آن بافت شبیه به بافت داخل رحم یعنی آندومتر در خارج از رحم رشد و تکثیر می یابد.

این بافت ممکن است بر روی تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، حفره لگن و حتی در برخی موارد در سایر اعضای بدن مانند روده یا مثانه قرار گیرد.

هر ماه در طی دوره قاعدگی، این بافت مانند آندومتر داخل رحم شروع به ضخیم شدن و خونریزی می‌کند.

به دلیل قرار داشتن در خارج از رحم، خون نمی‌تواند به طور طبیعی از بدن خارج شود و باعث التهاب، درد و تشکیل بافت‌های اسکار می‌شود.

آندومتریوز ممکن است باعث بروز علائمی مانند درد شدید لگنی، درد در طول یا پس از مقاربت، خونریزی غیرطبیعی قاعدگی، مشکلات گوارشی (مانند اسهال یا یبوست) و مشکلات ادراری شود.

این علائم ممکن است به تدریج بدتر شوند و زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهند.

در برخی موارد، آندومتریوز می‌تواند منجر به ناباروری شود، زیرا بافت آندومتریال اضافی می‌تواند عملکرد تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ را مختل کند.

علت دقیق بروز آندومتریوز هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، هورمونی و ایمنی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

به نظر می‌رسد که سطح بالای هورمون استروژن در بدن می‌تواند باعث رشد بیشتر بافت آندومتریال در خارج از رحم شود.

برخی تحقیقات نیز نشان داده‌اند که اختلالات در سیستم ایمنی بدن می‌تواند مانع از تشخیص و از بین رفتن این بافت‌ها توسط سیستم ایمنی گردد.

آندومتریوز می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود، بسته به میزان گسترش بافت‌های آندومتریال در نواحی مختلف بدن.

این بیماری می‌تواند به صورت خفیف، متوسط یا شدید باشد.

در موارد خفیف، علائم ممکن است خفیف‌تر بوده و بیماری به سختی تشخیص داده شود، اما در موارد شدیدتر، بافت‌های آندومتریال ممکن است به صورت چسبندگی و بافت‌های زخم در داخل شکم و لگن ایجاد شوند.

تشخیص آندومتریوز معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، سونوگرافی، MRI یا لاپاراسکوپی انجام می‌شود.

لاپاراسکوپی به عنوان روش قطعی برای تشخیص آندومتریوز شناخته می‌شود، زیرا پزشک می‌تواند با مشاهده مستقیم درون شکم، وجود بافت آندومتریال را تأیید کند.

در برخی موارد، ممکن است نیاز به نمونه‌برداری از بافت برای بررسی دقیق‌تر باشد.

آندومتریوز یک بیماری مزمن است که نیاز به درمان‌های مداوم دارد.

درمان‌ها می‌توانند شامل داروهای هورمونی برای کاهش یا متوقف کردن رشد بافت آندومتریال، داروهای مسکن برای تسکین درد، جراحی برای برداشتن بافت‌های اضافی و درمان‌های باروری برای زنانی که با مشکلات ناباروری مواجه هستند باشد.

هرچند که آندومتریوز قابل درمان قطعی نیست، اما با مدیریت مناسب، بسیاری از زنان قادر به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی خود هستند.

آندومتریوز عاملی جدی و مهم برای از بین رفتن قدرت باروری زنان است.

این عارضه با علائمی همراه است که در ادامه مطلب مهمترین و شایع‌ ترین آنها را برایتان بازگو خواهیم کرد، البته با سایر روش‌ های درمانی شرایط برای بهبود آندومتریوز فراهم خواهد شد.

علائم بیماری آندومتریوز چیست؟

اگر بانوان با بیماری آندومتریوز مواجه باشند اولین نشانه آن را به صورت دردهای لگنی تجربه می‌ کنند، به مرور زمان دوره‌ های قاعدگی نیز دردناک شده و با شروع عادت ماهانه افراد عملاً از زندگی عادی باز می‌ مانند.

درد نشات گرفته از آندومتریوز علاوه بر ناحیه شکم در کمر و پشت نیز حس می شود و بانوان با وجود آندومتریوز روابط جنسی دردناکی را تجربه می‌ کنند و به مرور زمان اجابت مزاج یا ادرار کردن نیز برای آنها سخت و دردآور خواهد شد.

زمانی که آندومتریوز اتفاق می‌ افتد بانوان به جز دوره‌ های قاعدگی لکه بینی‌ های شدید را تجربه می‌ کنند، لکه بینی با وجود آندومتریوز خطرناک است و می‌ تواند از علائم سرطان رحم باشد.

زمانی که بانوان به آندومتریوز مبتلا می شوند ممکن است مشکلاتی مانند ناباروری برای آنها اتفاق بیفتد.

از طرف دیگر حالاتی همچون اسهال و استفراغ همیشگی در موارد یبوست‌ های طولانی مدت و نفخ‌ های شدید نیز تجربه خواهد شد.

مسئله بسیار مهم این است که گاهی اوقات افراد علائم بیماری آندومتریوز را با بیماری‌ های التهابی لگن یا کیست تخمدان اشتباه می‌ گیرند.

ممکن است در زمان مناسب به پزشک مراجعه نکرده و فرصت طلایی برای درمان این اختلال از دست خواهد رفت و شرایط بیماران هر لحظه وخیم‌ تر شده و ممکن است به نتایج مناسب از سایر شیوه‌ های درمانی دست پیدا نکنند.

عوامل موثر بروز آندومتریوز

اگر همه بانوان عوامل موثر بر آسیب‌ ها و بیماری‌ های جسمانی را بشناسند می‌ توانند با راهکارهای ساده و مراقبت‌ های دقیق‌ تر از سلامت سایر اعضا محافظت کرده و اختلالات و بیماری‌ های وسیع و گاهاً خطرناک را تجربه نخواهند کرد.

متخصصان بر این باورند که عواملی همچون بازگشت خون قاعدگی عاملی موثر بر بروز آندومتریوز است.

زمانی که خون قاعدگی که حاوی سلول‌ های آندومتر است به خارج از بدن منتقل نمی شود و مسیر لوله‌ های فالوپ را طی می‌ کند ممکن است این سلول‌ ها به دیواره‌ های لگن و اندام‌ های مجاور چسبیده و در آن محدوده رشد می‌ کنند.

در هر چرخه قاعدگی این دیوار ضخیم‌ تر می شود و خونریزی‌ های وسیع و دردآور اتفاق می‌ افتد و مجدداً شاهد رشد و تکثیر بیشتر این سلول‌ ها در جایگاه نامناسب خواهید بود.

اگر این چرخه به طور دائمی ادامه پیدا کند فرد با آندومتریوز مواجه میشود و عواقب و عوارض آن را ناگزیر متحمل خواهد شد.

علت دیگر بروز آندومتریوز تغییر شکل سلول‌ های صفاقی است.

گاهی اوقات اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن یا تغییرات شدید هورمونی می‌ تواند باعث تبدیل سلول‌ ها صفاقی به سلول‌ های شبه آندومتر شود.

سلول‌ های صفاقی در قسمت داخلی شکم قرار می‌ گیرند و زمانی که بدن نسبت به آنها واکنش نشان می دهد ممکن است آندومتریوز رخ دهد.

با این حال به خاطر داشته باشید که اختلال در سیستم ایمنی بدن و حتی انجام جراحی‌ های لگنی و حتی هیسترکتومی می‌ تواند باعث انتقال سلول‌ های داخلی رحم به بخش‌ های مجاور شود.

فضا برای رشد و تکثیر آنها فراهم خواهد بود و افراد با آندومتریوز که یک بیماری پیشرونده و خطرناک است مواجه می شوند.

انواع اندومتریوز

به طور کلی، بسته به محل رشد سلول‌های اندومتر در خارج از رحم، سه نوع اصلی اندومتریوز وجود دارد که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد:

اندومتریوز صفاقی سطحی

شایع‌ترین نوع اندومتریوز می باشد که باعث ایجاد ضایعات در صفاق می‌شود که صفاق لایه نازکی است که باعث پوشیده شدن حفره لگن می شود.

اندومتریوما (ضایعه تخمدان)

کیست‌های تیره و پر از مایع، که به عنوان کیست‌های شکلاتی شناخته می‌شوند.

آنها معمولاً در اعماق تخمدان‌های شما ایجاد می‌شوند و به خوبی به روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهند، در نتیجه می‌توانند به بافت سالم تخمدان نیز آسیب برسانند.

اندومتریوز صفاقی عمیق

این نوع اندومتریوز در زیر صفاق به وجود می آید و علاوه بر اندومتریوز رحم، می‌تواند اندام‌های نزدیک رحم مانند روده یا مثانه را درگیر کند.

حدود ۱ تا ۵ درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز این مشکل را تجربه می‌کنند.

لازم به ذکر می باشد که شدت درد شما ممکن است شاخص قابل اعتمادی از وضعیت شما نباشد

امکان دارد پزشکان آندومتریوز خفیف با درد شدید داشته باشند یا امکان دارد آندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد داشته باشید.

راه‌ های تشخیص آندومتریوز

زمانی که افراد با علائم بیماری آندومتریوز به پزشک مراجعه می‌ کنند متخصصان روش‌ های کاربردی را در پیش گرفته تا متوجه شوند که آیا چنین اختلالی در رحم پدیدار شده است یا خیر.

معاینه رحم

در طول معاینه لگن، پزشک شما اندام‌های داخل لگن شما را برای ساختارهای غیرطبیعی، مانند کیست تخمدان یا جای زخم پشت رحم، لمس می‌کند.

نواحی کوچک اندومتریوز اغلب قابل لمس نیستند، مگر اینکه باعث ایجاد کیست شده باشند.

متخصصان ابتدا با انجام معاینات لگنی تا حدودی می‌ توانند وضعیت رحم را ارزیابی کنند اما تنها به معاینات فیزیکی بسنده نمی‌ کنند و سایر روش‌ های تشخیصی مانند سونوگرافی را نیز کاربردی می‌ دانند.

تشخیص اندومتریوز با سونوگرافی

متخصصان در روند انجام سونوگرافی با به کارگیری امواج صوتی با فرکانس بالا می‌ توانند بخش های مختلف رحم را ارزیابی کنند، تصاویر به دست آمده وضوح بسیار زیادی داشته و هرگونه اختلال و حالات غیر طبیعی بررسی می شود.

برای گرفتن این تصاویر، دستگاهی به نام مبدل یا روی شکم یا داخل واژن شما قرار می‌گیرد.

هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای ایجاد بهترین تصویر از سیستم تولید مثل شما استفاده شود.

تصاویر سونوگرافی استاندارد به طور قطعی وجود یا عدم وجود اندومتریوز را نشان نمی‌دهند، اما می‌توانند کیست‌های مرتبط با اندومتریوز (اندومتریوما) را شناسایی کنند.

اگر پریودهای منظمی دارید، بهترین زمان برای سونوگرافی شکمی از روز ۵ تا ۱۱ چرخه قاعدگی شما (از روز اول پریود) است.

ام آر آی

در موارد دیگر متخصصان می‌ توانند از روش ام آر آی استفاده کنند.

ام آر آی از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌ها و بافت‌های داخل بدن استفاده می‌کند.

برای برخی از بیمارانی که قرار است جراحی شوند، ام آر آی به جراح کمک می‌کند تا اطلاعات دقیقی در مورد محل و اندازه بافت آندومتر غیرطبیعی به دست آورد.

این روش تصویربرداری عموماً عوارض کمتری در پی داشته اما دقت تصویربرداری نیز افزایش چشمگیری خواهد داشت و برای موارد خاص نسبت به سونوگرافی در اولویت قرار می‌ گیرد.

لاپاراسکوپی

اگر شرایط آنقدر بحرانی باشد که متخصصان بخواهند با جزئیات و حساسیت بیشتر رحم را بررسی کنند نیاز به انجام لاپاراسکوپی است.

برخی از بیماران برای انجام عملی که به آنها امکان دیدن داخل شکم را می‌دهد، به جراح ارجاع داده می‌شوند.

در این روش، تحت بیهوشی عمومی، پزشک برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می‌کند و لاپاراسکوپ، ابزاری بلند و نازک با دوربین کوچک، را برای جستجوی نشانه‌هایی از بافت آندومتر در خارج از رحم وارد می‌کند.

لاپاراسکوپی همچنین می‌تواند اطلاعاتی در مورد محل، وسعت و اندازه بافت آندومتر جایگزین شده ارائه دهد و می‌توان نمونه‌های بافتی را برای آزمایش گرفت.

لاپاراسکوپی عموماً با بیهوشی انجام می شود و متخصصان می‌ توانند علاوه بر بافت آندومتر دیگر نواحی رحم را ارزیابی کنند و حتی شدت و وسعت آسیب نیز به این واسطه مشخص خواهد شد.

آزمایش خون

آندومتریوز را نمی‌توان با آزمایش خون تشخیص داد، اما آزمایش خون برای آندومتریوز ممکن است برای بررسی رشد سرطانی انجام شود.

درمان آندومتریوز

متخصصان و پزشکانی که در زمینه زنان فعالیت دارند آندومتریوز را یک آسیب جدی و خطرناک در رحم دانسته و معتقدند که به محض تشخیص این بیماری باید شرایط برای درمان فراهم شود.

در قدم اول متخصصان با هورمون درمانی می‌ توانند وضعیت بیمار را تا حد زیادی کنترل کنند.

زمانی که تعادل هورمونی در بدن برقرار میشود رشد بافت آندومتر در دیگر قسمت‌ ها را کندتر کرده و به مرور زمان این عارضه متوقف می شود.

متخصصان استفاده از داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را برای کاهش دردهای قاعدگی مناسب می‌ دانند.

اگر شدت آسیب آنقدر زیاد باشد که متخصصان نتوانند با سایر روش‌ های درمانی وضعیت را به حالت قبل بازگردانند با انجام هیسترکتومی و یا برداشت بخش آسیب دیده رحم سعی دارند بافت آسیب دیده را خارج کرده و تمرکز خود را بر حفظ بافت‌ های سالم می‌ گذارند.

با این حال به خاطر داشته باشید که هر چقدر آسیب دیدگی شدیدتر باشد متخصصان به ناچار مجبور می شوند بافت بیشتری از رحم را خارج کنند.

این عارضه اگر علاوه بر رحم تخمدان ها و لوله‌ های فالوپ را درگیر کرده باشد، متخصصان با جراحی هیسترکتومی رحم را خارج کرده تا مبادا رشد سلول‌ های آندومتر باعث آسیب دیدگی اندام‌ های مجاور شود.

متخصصان آندومتریوز را یک بیماری پیشرونده دانسته که نه تنها بافت رحم بلکه دیگر اندام‌ ها نیز در خطر خواهند بود و مهم است که این بیماری در اولین فرصت و با بهترین روش‌ های درمانی کنترل شود.